Makalede Neler Var?
Hasankeyf te 150 yıllık çarşı
Batman Hasankeyf’te bulunan Arkeo Kültürel Park’a taşınması kapsamında yıkılan 150 yıllık çarşının altından Roma dönemine ait eserler çıktı.
12 bin yıllık tarihe sahip Batman’ın Hasankeyf ilçesinde tarihi eserin taşınması için çalışmalar sürerken, bir yandan da arkeolojik kazılar yapılıyor. Yapılan arkeolojik kazılarda antik Roma dönemine ait han, hamam ve konaklar bulundu.
12 bin yıllık geçmişi ile Hasankeyf
Hasankeyf’in 12 bin yıllık bir geçmişi olduğunu belirten aktivist Emin Bulut,
“Hasankeyf, Mezopotamya uygarlığının kalbidir. Gördüğünüz gibi kazınan her yerden bir tarih fışkırıyor, bir kültür ortaya çıkıyor.
Hasankeyf’te hemen hemen 12 uygarlığı burada görebiliyoruz, ta Medler, Horilerden, Sümerlerden, Asurilerden, Roma, Bizans, Kendaliler, Süryanilere, dönem dönem baktığımızda Mervaniler, Hemdaniler, bu şekilde Akkoyunlular, Karakoyunlulara kadar, Eyyubilere kadar geldiğimizde özellikle Artuklu ve Eyyubi uygarlığının buradaki en önemli eserleriyle karşılaşabiliyoruz. Hasankeyf şu anda eski çarşısı diye tabir ettiğimiz hemen ihtişamlı kalesinin altında Er-Rızk Camii’nin önünde yapılan kazı çalışmalarında ciddi anlamda antik Roma dönemine ait han, hamam ve konaklar bulundu. Bu konaklar üzerinde kazı çalışmaları yapılıyor. Son kurtarma kazı çalışmaları olarak tabir edebiliriz. Artık Hasankeyf’in eski yerleşkesinin taşınmasıyla birlikte buradaki son kazı çalışmaları yapılıyor.
Dediğimiz gibi antik Roma dönemi buraya Kuzey Mezopotamya’nın en büyük garnizonunu inşa etmişti. Kale üzerinde de büyük bir saray var. Bu büyük sarayın antik Roma, yani Doğu Roma’nın en stratejik, merkezi olarak tarihi literatürde geçmekte ve bu açıdan da baktığımızda hemen kalenin arkasında Er-Rızk Camii’nin altında da devam eden arkeoloji kazı çalışmasıyla han, hamam ve konakların izlerine rastlayabiliyoruz.
Hasankeyf aslında Göbeklitepe’den
Burada 12 bin yıllık bir tarihi ile Hasankeyf 12 uygarlığa beşiklik ediyor. Her gelen uygarlık diğer uygarlığın üzerine inşa edilmiş, inanılmaz derece tarihi ve kültürel özelliğe sahip bir yeryüzü-gökyüzü şehridir. Tarihin başlangıç noktasıdır. Hasankeyf aslında Göbeklitepe’den 500 yıl daha eskidir. Bu açıdan baktığımızda Dicle Nehri’nin en önemli stratejik ve yaşam kavşağıdır. Bu gözle baktığımızda Hasankeyf’in altı üstü, her tarafı tarih fışkırıyor, tarih içinde tarih yaşıyor.
Umarız ki bu tarih bu şekilde gelecek nesillere erişir. Gelecekte buralar eski özelliğini bulur ve temennimiz odur ki Hasankeyf’in tarihi kaybolmasın ve gelecek nesillere yetişsin” dedi.
Yapımı büyük ölçüde tamamlanan Ilısu Barajı nedeniyle sular altında kalacak Hasankeyf’te kayalar düşürülmeye başlandı. Anadolu, Dicle Vadisi’nin doğal ve kültürel hazinelerle bezeli tarihi şehrini kaybediyor.
Batman’ın Hasankeyf ilçesinin mücadelesi yarım asırlık geçmişe sahip. Tarihi 12 bin yıl önceye giden, nice akınlara, istilalara direnen Hasankeyf, yıllardır gündemde olan Ilısu Barajı’na dayanamadı. Dicle üzerindeki barajın inşaatının yüzde 98’i tamamlandı. Şimdi su tutma aşamasına geçildi. Birkaç aya kadar Hasankeyf’in sular altında kalacağı belirtiliyor…
Geçen haftalarda yapılan kaya düşürme çalışmaları büyük tepki çekti. Önce dinamitle patlama yapıldığı iddia edildi, ancak bölgeden aldığım bilgilere göre patlatmayla değil, hidrolik ve mekanik sistemlerle kayalar tek tek düşürüldü.
Batman Valiliği tepkiler üzerine açıklama yaptı. Vali Ahmet Deniz, dinamit kullanılmadığını, dağcıların tehlikeli kayaları düşürdüğünü söyledi:
“Mağaraların bir kısmı dolgu yapılarak iyileştiriliyor. Buralarda da birtakım dezenformasyonlar, çürümeler var. Tamamen tarihi dokuya zarar vermeden çalışmalar devam ediyor. Tehlike arz eden alanların temizlenmesi ve güçlendirme çalışmalarından sonra kale yeniden turizme ve vatandaşların ziyaretine açılacaktır.”
Dinamitli ya da dinamitsiz…
Fark etmez. Gerçek şu ki, 12 bin yıllık tarih, Anadolu’nun en güzel yerleşimlerinden Hasankeyf göz göre göre yok oluyor. 550 yıllık Zeynel Abidin Türbesi geçen aylarda yerinden taşındı. Henüz ihalesi yapılmamış olsa da en az yedi eserin daha taşınacağı söyleniyor. UNESCO Dünya Mirası kriterlerinin 10’undan dokuzuna sahip Hasankeyf, hem taşınarak hem de su altında bırakılarak parça parça yok ediliyor…
Yıllardır Hasankeyf’in kurtulması için kampanyalar yapıldı. Sivil toplum örgütleri çabaladı, bilim insanları açıklamalar yaptı. Atlas da 2005 yılında okurlarının katılımıyla özel bir yolculuk düzenlemiş, “Hasankeyf’e Sadakat Treni” ile yöreye giderek doğal ve kültürel hazinelerle bezeli şehrin korunması çağırısında bulunmuştu. Ancak bütün tepkilere rağmen Hasankeyf’i kurtaracak hiçbir adım atılmadı, tarihi şehir yok olmaya mahkum edildi.
Avrupa’nın önde gelen kültür mirası kuruluşlarından Europa Nostra ile Avrupa Yatırım Bankası Enstitüsü (EIBI), 2016 yılına ait “Avrupa’nın En Tehlikedeki Yedi Kültürel Mirası” listesini açıkladı. Listede Hasankeyf de var. Liste tarih, arkeoloji, mimari, koruma, proje analizi ve finans uzmanlarından oluşan bir heyet tarafından 14 kültür mirası arasından seçildi.
Listede yer alan diğer yerler şöyle: Ermenistan’daki Ererouk arkeolojik sit alanı ve Ani Pemza Köyü, Estonya’daki Patarei Deniz Kalesi, Finlandiya’daki Helkinski-Malmi Havalimanı, Fransa’daki Colbert Swing Köprüsü, Sakız Adası’ndaki Kampos ve